In dit blogbericht duiken we in een interessant internationaal wetenschappelijk artikel. Onderaan vindt u de link naar het oorspronkelijke artikel (in het Engels).
Spelen
Spelen is een essentiële factor voor kinderen om te ontwikkelen op sociaal, emotioneel, fysiek en cognitief vlak. Zeker voor jonge kinderen is dit van groot belang. Zij leren hierdoor allerlei belangrijke zaken: samenspelen/werken, communiceren met elkaar, uitdagingen aangaan, creatief zijn,.. Maar ook voor hun algemene fysieke gezondheid is spelen belangrijk, het ontwikkelen en gebruiken van allerlei spieren, grove en fijne motorische vaardigheden aanleren,… Zelfs de ontwikkeling van de hersenen wordt ondersteund door een uitdagende speelomgeving. Kinderen die spelen vanaf een jonge leeftijd en fysiek actief zijn, hebben ook minder kans op overgewicht later in hun leven. Helaas spelen niet alle kinderen even veel, en dat is niet enkel de verantwoordelijkheid van de ouders, al spelen zij uiteraard een belangrijke rol om een uitdagend spelomgeving te creëren voor hun kinderen.
Kinderen die opgroeien in armoede hebben niet altijd dezelfde kansen om optimaal te spelen en dus te ontwikkelen. Verderop in dit artikel gaan we dieper in op enkele oorzaken hiervan. Daarna komen ook enkele voordelen van spelen aan bod.
Oorzaak 1 Buitenspelen in armoedewijken
Een belangrijke oorzaak hiervoor is de wijk waar kinderen in armoede opgroeien. Vaak groeien deze gezinnen op in wijken waar het gemiddelde inkomen lager ligt, en dus ook de huizen goedkoper zijn. Deze wijken worden vaak gekenmerkt of ervaren als gevaarlijker: door druggebruik, vandalisme, geweld,.. en/of door een tekort aan speelruimte in de wijk, er zijn in verhouding met het aantal kinderen minder speeltuinen of er zijn weinig tot geen parken of groene ruimtes waar ze terecht kunnen. Hierdoor worden de opties die deze kinderen en gezinnen hebben om te spelen al sterk beperkt. Buiten spelen heeft namelijk heel wat voordelen tegenover enkel binnen spelen.
Ook het meer sedentaire gedrag van de mens zorgt voor minder spelmomenten, de aanwezigheid van tv, spelconsoles,.. zorgt ervoor dat kinderen minder fysiek spelen. Deze tijd wordt vaak alleen doorgebracht en zonder actieve betrokkenheid of interactie van een ouder. Het meer sedentaire gedrag is ook een risico voor een ongezondere levensstijl. Kinderen in armoede hebben onder andere daardoor meer kans op overgewicht.
Oorzaak 2 Armoede zelf
Een tweede oorzaak waarvoor kinderen in armoede minder kwaliteitsvol kunnen spelen is de context van armoede zelf. Ouders die opgroeien in armoede hebben minder tijd, minder energie of minder mogelijkheden om met hun kinderen te spelen of om hen te voorzien van geschikt spelmateriaal op maat en op leeftijd van het kind. Ze moeten op onregelmatige uren werken, of werken langere dagen waardoor ze minder tijd kunnen spenderen aan hun kinderen. Vaak is er in deze gezinnen ook heel wat stress aanwezig door de precaire levensomstandigheden waardoor ouders geen energie over hebben om met hun kinderen lange tijd te spelen. Gezinnen in armoede hebben ten slotte ook minder financiële slagkracht om aangepast spelmateriaal te voorzien voor de leeftijd van hun kinderen.
Oorzaak 3 scholen
Kinderen die opgroeien in een moeilijke socio-economische situatie gaan vaak minder snel naar de kleuterschool of zijn vaker afwezig. Hierdoor worden hun kansen op kwaliteitsvol spelen in een uitdagende leeromgeving op maat beperkter. Bij oudere kinderen zorgt school er net voor dat spelen minder aan bod komt en vervangen wordt door onderwijs. Kinderen die opgroeien in armoede hebben vaak ook een schoolse achterstand, als scholen hierop sterk inzetten om die weg te werken, is spel vaak een aspect dat vaak minder aandacht krijgt. Denk bijvoorbeeld aan remediëring tijdens de middagpauze. Maar ook buitenschoolse tijd wordt niet altijd gebruikt voor te spelen maar bijvoorbeeld voor huiswerkbegeleiding in plaats van vrij spelen. Uiteraard is hier sprake van een cyclisch proces waarbij kinderen die weinig gespeeld hebben een mogelijke achterstand hebben en net meer onderwijsinspanningen moeten leveren waardoor er opnieuw speeltijd verdwijnt. Scholen moeten dus zeker werk maken van spelend leren.
Voordeel 1 band met ouders
Ouders die meer spelen met hun kind, ervaren een betere connectie. Door spel kunnen kinderen zich ook uitdrukken en leren ouders om hun kinderen beter te begrijpen, zeker voor minder communicatieve kinderen is dit een belangrijke vorm van communicatie. Via observatie kunnen ouders hun kinderen ook beter ondersteunen in hun spelen en zo een zo ideaal mogelijke speelomgeving creëren voor hun kind om optimaal in te kunnen spelen en ontdekken. Het gevoel dat ouders tijd maken voor hun kind, en daardoor er een ontspannen situatie is waar de ouder tijd maakt om met het kind te spelen, komt de band tussen ouder en kind ten goede.
Voordeel 2 kinderen versterken elkaar
Kinderen die met elkaar spelen versterken elkaar op allerlei vlakken. Ze leren samenspelen en onderhandelen met elkaar (bijvoorbeeld: wie mag deze keer de tikker zijn), ook leren ze delen en samen problemen oplossen. Maar ook leiding geven en in groep functioneren. Vaardigheden die later in school en in het werkveld heel waardevol zijn.
Voordeel 3 kinderen die spelen leren beter
Kinderen die veel spelen kunnen ook beter leren en scoren op school beter. Spelen zorgt voor een betere ontwikkeling van de hersenen want tijdens het spelen zijn er continu leerkansen. Inschatten van grootte, lengte, afstand, gewicht,.. zijn maar enkele voorbeelden. Spelend leren is ook een methode die in scholen wordt toegepast om leerwinsten te boeken.
Mogelijke oplossingen
Er is geen ideale oplossing voor dit complex probleem. Aanbevelen om meer buiten te spelen als er geen of weinig geschikte buitenruimte is, gaat vrij zinloos zijn. Gemeenschappen en lokale overheden moeten werk maken van voldoende en veilige buitenspeelruimte op maat van alle kinderen. Pas dan kunnen kinderen gestimuleerd worden om hier ook gebruik van te maken. Het risico hierbij is dat deze wijken hierdoor opgewaardeerd worden en wonen in de wijk duurder wordt. Want wie wilt er nu niet wonen in een wijk waar veel speelmogelijkheden zijn en er veel groene ruimte aanwezig is? (Meer info over dit interessante fenomeen: zoek de term “Gentrificatie” op)
Scholen kunnen ook een rol spelen door sterk in te zetten op aanwezigheid van kleuters op school en door spel als basis te hanteren in het leren. Scholen moeten niet enkel oog hebben voor de pure leerachterstand maar ook de context hoe die leerachterstand gecultiveerd wordt.
Er is ook een rol weggelegd voor verenigingen die activiteiten aanbieden voor kinderen, wanneer zij extra inzetten om de meer kwetsbare kinderen te bereiken en hen laat deelnemen aan hun buitenschools aanbod worden er extra kansen gecreëerd die echt een verschil kunnen maken voor kinderen in armoede.
Bron
The Importance of Play in Promoting Healthy Child Development and Maintaining Strong Parent-Child Bond: Focus on Children in Poverty
Regina M. Milteer, Kenneth R. Ginsburg, COUNCIL ON COMMUNICATIONS AND MEDIA COMMITTEE ON PSYCHOSOCIAL ASPECTS OF CHILD AND FAMILY HEALTH and Deborah Ann Mulligan
Pediatrics 2012;129;e204
DOI: 10.1542/peds.2011-2953 originally published online December 26, 2011;
The online version of this article, along with updated information and services, is located on the World Wide Web at: